Strunen met kiender ien t Westerkertier

Kiek, dat is dan wel weer mooi ien t Westerkertier. De gemeente dut n oproep om met kiender noar t Westerkertier te kommen. Rekreoatsie ien t Westerkertier.

Niet om te wandeln, kuiern of te lopen. Nee, bij ons kennen minsen met kiender strunen. Da's wat aans as dat lopen of rondslentern. Strunen liekt noatuurlek wel wat op rondlopen, rondswaarven mor met n doel om wat te vienden van dien goadeng. Wandeln het voak wat weg van n rondje of n vierkantje lopen. Strunen gijt om te kieken of der nog wat te vienden is om met te nemmen.

Gemeente dut n dudeleke oproep om bij t rondlopen veural wat te vienden en met te nemmen. Dus de bossen ien, van e poaden òf en deur de ruugtes. 

Zo heurt et ok. Kiender heuren dingen met noar huus te nemmen. En gien gesoes dat et niet schoon is, te smirreg. Hupsakee, oppakken: blad, tak, stien, veren, n mooie stok. En dat treft, want der leggen zo veul stokken ien t bos, en ien t veld bennen veul veren te vienden. Doar hemmen je ze t veur uutzoeken. 

Kiender leren der van, zo komt de omgeveng dichter bij. En t plak, woar ze struund hemmen, blift beder hangen. Zo wordt wat rondlopen n oaventuur.

"Over Bruggen" te heuren en te zien

Veurdracht van t gedicht Over Bruggen is te zien en te heuren ien n Filmke. 

Veur bezoekers van t monument ien Zuudhörn

t Gedicht ken je ok heuren via de app VERS. Dizze app veur de mobiel ken je downloaden. t Gedicht ken je op de mobiel heuren as je ien e buurt dichtbij t monumint stoan. Dan ken je t gedicht beluustern. 

De koördinoaten bennen: Latitude: 53.253514; Longitude: 6.400690. 

Straatpoëzie-website - Nederlandstalige versie

't Gedicht is ook te lezen op Straatpoëzie ('website met poëzie in de openbare ruimte'); inclusief de Nederlandse versie. 

Onthulleng monument met gedicht "Over Bruggen"

Op vrijdag 20 augustus is t Bruggen-monument ien Zuudhörn onthuld, zo'n 100 meter vanòf t Van Starkenborchknoal. t Monumint gijt vergezeld van t gedicht "Over Bruggen" ien t Grunnegs, da'k apad veur dizze gelegenheid en dit plak schreven heb.

Burgemeester Ard van der Tuuk hield n mooie toesproak en citeerde uut t gedicht: 

"n Openstoande brug is n gat ien e tied

allenneg met geduld te dichten."

Toen mos t monumint onthuld worden en kwammen staarke mannen ien t taauw.  

t Gedicht "Over Bruggen" leit verbiendings tussen verleden en heden (dou en nou) en dörpen Noordhörn en Zuudhörn. En tussen de Grunneger streektoalvarianten die hier sproken worden. D'eerste 2 strofen bennen geschreven ien t Westerkertiers, de leste 2 strofen ien e Hunsingoër streektoal - de variant van t noordoostelek deel van t Westerkertier.

t Monumint is n initiatief van e Historische Kring Zuidhorn (HKZ). t Het n oardeg schoftje duurd, ongeveer drie joar, veur dat t kloar was, mor dan hemmen je ok wat. t Is ok niet niks wat der stijt. t Monument bestijt uut grode stoalen onderdelen van d'olle bruggen, met de kenmerkende konstruksie van klinknoagel-verbiendengen uut de joaren datteg. 

t Bruggenmonumint herinnert aan d'olle spoorbrug en verkeersbrug over t Van Starkenborghknoal tussen Noordhörn en Zuidhörn. Ien 2018 bennen bruggen vervongen. Veul minsen ien t Westerkertier en doarbuten hemmen te moaken had met de bruggen. Verkeersburg was om e hoaverklap open en ok met de komst van n nije hoge brug veur auto's buten dörp is t wachten bij de nije groene brug niet votgoan. Dat geft de tied om zo nou en dan der even bij stil te stoan.

 

Vissen op e Noordzee

Vissen doe'k zo nou en dan wel. Ien t knoal, diep of tocht. Mor zeevissen, dat is nij veur mij. Met de boot vissen goan op de Noordzee om makrelen te vangen. Zeevogels goan altied met minsen met.

Zo was et toen we met de boot van Lauwersoog vertrokken. En de golven bennen noeit geliek. Op zee bennen ze altied groder as an e kust. De zee blift onpeilboar.

Veul tied om foto's te moaken, hemmen je allenneg as der gien vis is. Wil t goed bieten, dan komt et niet goed uut; met smirrege vishanden mobieltje vastholden, dat het ok gien zin. 

Miwen deden heur te goed an t visòfval.

Vangst was goed; en lekker.

Sjem moaken

Julimoand en augustusmoand, et bennen de tieden van sjem moaken. Bessen moeten eerst ritst worden.

Dat was veural vroeger zo. Eerst rooie bessen, zwarte bessen en doarnoa krudoorns. Bessen ritsen kon je ien huus doen, mor ok onder de bessestruuk. Dan kwammen de rooie prumen veur prumen op sap, as der n goeie oogst was (compote zeggen Fransen, mor dat woord bruukten wij noeit). En uuteindelieks nog de blaauwe prumen veur prumesjem mor dan was t aal september. Zo was mien moeke verscheidene doagen met wecken doende. En opa en wij, kiender, hielpen met bessen plukken en ritsen. Pabbe hielp ok met, as de nood an e man kwam en hij et an tied har, met rebarbar snieden en bonen plukken. Dan hield et, wat groenten angijt, wel n keer op, want zoveul groenten harren we niet ien e tuun.

Sjem kwam ien weckflezzen. En de bessen werden dik moakt met biendmiddel. Doar har je ien die tied Opekta veur. Ien die tied was de slagzin: "Met Opekta zelf gemaakt." Nou is doar n apad soort sukker veur: geleisukker. Zo heb ik dan mien potje zulfmoakte sjem kloar. Sums glieden gedachten nog even deur de sjem-doagen van zesteger en zeuventeger joaren.

 

t Is goed belukt. Wel zat de sjem wat omgekeerd ien pot. Mor noa doagen recht op, gleed sjem toch noar t goeie plak. 

t Wachten is bleven

Lest ben k weer ien Berlien west. k Viend t n mooie stad. Voak kommen we der op deurreis wel langs, je goan der niet zo gaauw aan.

Dizze keer noar n nij museum west: Humbold Forum. t Gebaauw is jong, mor t plak het n lange geschiedenis. 

Vroeger ston ien t centrum van e stad t Berliener StadtSchloß. Dat is bombardeerd an t enne van e oorlog. Oost-Duutslaand zag der gien heil ien om met ruïnes van muren en puunhopen wat te doen. Ien 1950 hemmen ze ales springen loaten. Weg met die olde rommel: ruumte veur nije plannen.

Ien e joaren zeuventeg kwam t grode waark van het Palast der Republiek tot staand. De kulturele hoogstand van socialisties Oost-Duutsland. Palast der Republik. t Grode gebaauw was gien lang leven beschoren. Noa de Val van de Muur kwammen der weer nije plannen. 

Dat het leid tot n nije gebaauw: Humbold Forum. n Tetoal nij gebaauw baseerd op architectuur van 1740. Tot staand kommen ien 2015. Duutsers wieten van baauwen.

Grode beelden tegen de muren lieken klein, omdat ze zo hoog stoan. t Liekt as past t grootste Nederlaandse paleis allenneg wel ien de benedenverdiepeng. Hoe groot wil  je t hemmen? 

Wat ons opviel, warren de lange riegen minsen die ien t Humbold Forum te wachten stonden veur kassa's, hulpbalies, etc. En dat ien t tiedperk van digitoale media. Aal dat wachten was ok wel weer apad. Mor aargens kwam et mij wel vertraauwd veur.

Gebaauwen an e Potsdamer Platz.

Koe met òfzakte bloar

 

Dizze koe trof ik op vekaansie ien Polen. De koe har ien e verte wat weg van n Grunneger bloarkop, en toch huul aans. Koe met òfzakte bloar, zo he'k et beest mor noemd.

Ien t Poolse laandschap goan op veul plakken noatuur en laandbaauw nog soamen. Veur hoe lang wiet ik niet, mor t is n mooi gezicht. Veul laand en kampkes grond leggen tussen bossen en beek ien. Koeien leggen onder dikke bomen. Dizze Poolse koeien lieken wel hule zummer met vekaansie.

Meest groene stad van Europa

 

Körtleden heb ik de meeste groene stad van Europa bezocht. t Leit krekt ien Polen op e grins met Duutsland, n 20 km ten noorden van Frankfurt am Oder. Woarom dat de groenste stad is? Omdat zowat alles groen is. De stroaten, de huzen en de pleinen.

Dat het zien reden.Ien jannewoarie 1945 trokken de Russen deur Polen op noar Duutslaand. Eerst hemmen ze Polen ontzet of wat doar veur deur gijt (Nederlaand wer bevrijd deur Kannedezen, Polen en Schotten; landen ien Midden-Europa werden bezet deur Ruslaand, ken je noagoan - wat n verschil). 

Ien elk geval drongen de Russen ien feberwoarie - meert 1945 de Duutsers terug tot bij Küstrin (DE) Kostrzyn (PL) wat ien Duutslaand lag. 

Dit het iwenlang n vestingsstad west. En der is ok elke 100 joar wel n keer om vochten. Ok ien '45 is doar geweldeg vochten. As je meer wieten willen, lees de Duutse of Engelse wikipedia. Over Kostrzyn.  

Uuteindelieks hemmen Russen de vestingen van e garnizoensstad Kostrzyn / Küstrin finoal kepot schoten; 95% van de gebaauwen warren vot. Om n veurstelleng te moaken van de omvang, denk an Bourtange, en dan 8 keer zo groot. Wat je vandoag de dag zien bennen restanten van puunhopen noa 50-60 joar overwoekereng van bomen, struken en planten.

Van de vestingstad Kostrzyn / Küstrin is niks over bleven, behalve dan de groene stad met verloaten stroaten en pleinen. Veul puun is weghoald om de Poolse stad Kostrzyn noa de oorlog op te baauwen. Veur n deel leit t puun der nog. Stroaten bennen leeg moakt, zodat je op je gemak der nog ns deurlopen kennen. 

Noa òfsproaken tussen geallieerden en Russen kwam Kostrzyn / Küstrin op de nije grins Polen-Duutslaand te leggen aan de rivier de Oder.