Hoog wotter ien t groenlaand - de Gruto (2)

t Is nat ien t laand. Mooi dat de zun schient. Doar warren we wel aan toe. Mor hoe zun ok schienen zel, t blift ok nog wel even nat. Elke stap ien t laand, klinkt as t lopen deur n plas.

Veur grutoos (Limosa limosa) met eier is dat wel n probleem. Zo nat as t is! Hoe ken je eier uutbroeden as ze ien t wotter leggen?

Vrijdagmirreg 28 mei trof ik n bizunder nust aan. 

Om de eier dreug te holden, harren grutoos de bodem van t nust drasties ophoogd. t Verschil tussen t de grond (links) en de bodem van t nust (rechts) is wel 10 cm.

Der laggen twee eier mooi dreug op de verhoogde bodem.

Ien of onder de verhoogde bodem van t gras lag n darde ei. Dat het kennelek niet metkommen kend tiedens de verbaauweng.

Hoog wotter ien t laand - de kluut (1)

Dizze moand is t uutzunderlek nat. Zo sjompeg as t laand is. Lucht wordt tussen grasspieren weerspiegeld.

Vogels hemmen et der stoer met.

Nusten worden sums ophoogd, as der genog baauwmateriaal is. 

Sums ok niet. Kluten verliezen heur eier deur de hoge wotterstaand op plasdras laand.

 k Heb perbeerd n nust wat op te hogen, aans moeten kluten de hule plas opwarmen.

Veujoar met loate en vroege vogels

t Het snijd en hoageld ien April. t Vroor ien Meert en ien April. Nou hemmen we kolle en natte ien Mei. Doar gijt ons veujoar hin. Bomen bennen loat, planten bennen loat. En vogels? t Schient dat veul zummergasten, zo as ze vroeger noemd werden, wel 2 week loater bennen. Swaalfkes (Hirundo rustica ien t letien) bennen ok loater weerom kommen.

Ze warren wel aan t nusten baauwen aan t enne van Aprilmoand. Mor leggen, ho mor. Was t eerste ei verleden joar al begin mei (ontzettend vroeg), nou begonnen swaalfkes met eier leggen rond 16 mei.

Ien n vol nust zitten voak vijf eikes. Mor dit swaalfkenust het der zes! Met dank aan eenden - veur t levern van baauw- en isoloatsiemateriaal.

Der bennen ok vogels die heur naargens aan steuren.

 

 

Dizze knobbelzwoan (Cygnus olor) zwom 21 mei aal met heur kroost ien e sloot. Gewoonlieks ken n zwoan wel 5-6 jongen hemmen, dizze het der drie. 

 

Meerkoet, vogel met mooie bles, vond et aal wat spannend. Op korte òfstaand trok de zwoaneprocessie aan heur nust veurbij. 

Hulp bij uutkomst

t Is zo dudelek as wat. Noa 21 doagen broeden bennen eier uut. Niet uutkommen eier bennen gel. Mor wat as je heuren dat der toch nog n piekje ien n ei zit, woarom zo loat? Was et t kolde weer van de leste weken? Of, was et de kloek, die onregelmoateg op e eier zat?

Kom der nou toch uut, denk je dan, t is al dag 22. k Ken dij ok wat helpen. Noadat ik n gatje moakt har an e pool met luchtkoamer, brak ik nog n poar stukjes van e dop òf. Zo, nou kon t piekje al noar buten kieken. Was d'eierschoal hard, was t kukentje niet staark genog? Hoe t ok zij, t beestje kroop toch uut t ei. 

Mor der komt n tied dat t dierke ok zulf de reis annemmen moet. Op e poten stoan, is n veurnoam ding om veuruut te kommen ien t leven. Aans red je et niet. Toe dan toch, dien broerke/zuske wacht op dij!

Toch is t niet belukt. Woarom d'een aal en d'aander niet?, wel zel t zeggen. 

Misschien is t de noatuur. 

Aanboden hulp het niet altied zin. n Grunneger spreuk zeit: Aanboden diensten worden niet eerd! En zo gijt et voak ien t leven. Minsen die hulp neudeg hemmen, zellen et allenneg waarderen as ze der zulf om vroagen. Lös van wat n helper aalmoal zigt wat der neudeg wezen mag. Misschien is dat ok wel t löt van e helper: Helpers hemmen zo veul hulp te bieden, mor ze kennen gien uutkomst geven.

t Aander piekje bedappert heur/hum ien t piekehok met grote pieken. t Gijt goed. Noa zeuven doagen het t beestje al veren an e vleugels.

Bergeenden nuzzeln

Bergeenden (Tadorna tadorna) bennen prachtege vogels. Veul minsen verbienden de bergeend aan zee, kwelders en Waddeneilanden. Mor ze bennen ok te vienden op plakken met zoetwotter. 

Elk veurjoar duken ze weer op aan wotters, as grachten om n boerderij toe, brede tochtsloten, rieten en moaren. En woar leggen ze? Ien holen. Noatuurleke holen of kunst-holen. Zo as hieronder, ien n melkbus.

Melkbussen trekken makkelek eenden aan. Wilde eenden maggen ok groag nuzzeln ien n melkbus. Mor veur de bergeend is dat niet genog. Die zel noeit ien n gewone melkbus leggen goan. Der moet wat bij. 

Ze willen votkrupen kennen. t Nust moet an t enne van n gang zitten. Noatuurleke gangen ken-je ien e dunen vienden, woar knienen gangen en holen groaven. Mor t maggen ok kunstgangen wezen. n Buis is veur n bergeend n goeie vervangeng van n knienegang. 

Kluten op n eiland

Kluten (Letiens: Recurvirostra avosetta) bennen mor min te zien. Veurdat stoe ze deur hest, bennen ze aal lang votvlogen. 

Tuurlek zien je wel n poar vogels. Mor voak zien je der n poar en bennen ze der toch ien grode aantallen. Zo het n boer bij plasdras n schelpeneiland moaken loaten. t Is ongeveer 5 m x 10 m.

Doar zitten dan 8 nusten op. Kluten holden kennelek van gezelschap. 

 

Elk baauwt t nust op eigen menier. Niet ale kluten moaken der veul waark van. Summege kluten hemmen meer ruumte neudeg. 

 

Die zitten gewoon noast n slenk ien wat ruugte en slootmodder. Dan bliekt dat ze toch wel n fetsoenlek nust moaken kennen.

 

Kemphoanen

 Plas-dras geft n nije dynamiek an t laand. t Groenlaand der om toe, wordt misschien aals mor minder aantrekkelek. Mor plas-dras gebied trekt veul vogels. Kiewieten, tureluurs, kluten, gruto's, meerkoeten, bergeenden, telingeendjes. En sums n roofvogel.

En, kemphoanen. Ze boaden ien t wotter, baltsen, poetsen de veren en joagen achter nkander aan. Dan is et even vechten as kemphoanen. Fascinerend is de grote verscheidenheid ien verenkleed.

Noast de foto's ok nog n filmke: Kemphoanen 

Tweede column op Meander Magazine: over streektalen en lijdende zinnen

Dizze week is de tweede column van mij verschenen over streektoal en Nederlaands. Onderwarp is dizkeer: zinnen ien liedende vörm, wat ok wel passieve vörm noemd wordt.

Een tweede column over streektaal en Nederlands: nu met het onderwerp Lijdende zinnen. 

Bij t uutzoeken van wat zinnen en zinskonstrukties, liep k tegen wat eigenoardegs aan. n Bepoalde liedende vörm ien t Grunnegs, die t meest of host allenneg mor bruukt wordt ien t Westerkertiers.

Veur t artikel op Meander Magazine: Column Nederlands en streektalen.