Zo mor - op t Foan

Zun schient niet. 

Wiend waait niet.

Wotter stroomt niet.

Mooier wordt t niet.

 

Stienen en balflinten bij Exloo

Lestdoags n bezoek aan Exloo (zuud-oosten van Drenthe). Doar wordt laandbouwgrond ienricht as noatuur. 

Om bodem te verschroalen hemmen ze bovenste loag grond weghoald. 

En wat krieg-je dan? Stienen en nog ns stienen. Zoveul. t Zel met n iestied te moaken hemmen. Ien vroeger tieden werden stienen bruukt veur t boereploatsen. Bij mien oom op t bouwlaand bij Dedemsvoart (Overiesel) kwammen geregeld stienen noar boven. Dan mossen ze n dag stienen zoeken om bouwvorg weer schoon te kriegen.

Dikke stienen worden balflinten noemd en werden bruukt veur erfverhardeng van boerenploatsen ien pervincie Grunnengen. Vanòf d'achtermuur van de schuur werd de eerste 3-4 meter erf verhard met balflinten.

Wat ik me aal òfvroag woarom ien Schotlaand en Engelaand zo veul muurtjes baauwd bennen van de stienen ien t laand en woarom ien Drenthe der gien muur ien t laandschap te vienden is. 

Allenneg mor n poar olle verharde wegen. 

  

Wier op t Bildt ien t Bildtsters

Doar is dan toch n wier of wierde ien Vrieslaand. Zo as t heurt, zol k zowat zeggen.

Noatuurlek wiet ik ok wel dat de Vriese noam veur zuks wat TERP is, mor wat is dat dan, n terp?

De betekenis van Terp is eiglieks gewoon dörp (ien t Vries: doarp). Ien Drenthe hemmen ze nog n plak dat hiet Darp. Dus t Vriese plattelaand is vol met terpen, met of zunder bult of heuvel. Zo het Vrieslaand nog wel meer plakken met wier. Engwierum, Wierum (leit ien Grunnengen en ien Vrieslaand). t Is altied goed om gemeenschappelekheden te onderkennen.  

Wier leit op t Bildt. Kennelek hemmen ze dat op t Bildt goed begrepen. Doar bestijt aal de nuance van streektoal. De noam van t plak is St. Jabik - ien t Bildtsters en niet ien t Vries (St. Japik).

Je bennen doar Welkom en niet Wolkom. Doar kennen ze - veur wat Muntjeziel (Munnekezijl/Muntsjesyl) aangijt - nog wat van leren ien Noard-East Fryslân.

Marum ien Bremen en Moarum ien Grunnengen

Moarum (NL Marum) is n dörp ien t Westerkertier.

Dizze Marum van de foto leit ien Bremen. Of stijt ien Bremen. Zentrum für Marine Umweltwissenschaften Universität Bremen. 

t Grunneger Moarum hiet Moarum veur de Grunnegers; Mearum veur de Vriezen. Over de uutsproak heurde ik n mooie anecdote. 

n Man vertelde mij van zien oom en zien tante. Hij kwam uut Grunnengen, zij kwam uut Vrieslaand. Sums gingen ze noar heur dochter toe. D'een ging noar Moarum, d'aander noar Mearum. D'een ging op vizide bij Oaf, d'aander bij Afke. 

Dag van lutje toalen ien St Jabik - project Frysk en Frij

Veul nije poëzie over toal, sproak, taal. Ondesrbrocht ien n huul schiere bundel Vier dien eigen toal. 

Òflopen zotterdag 29 november ien St. Jacobiparochie - Frysk 'Jabik' trovven meer as 140 minsen nkander over poëzie ien allerhaande lutje toalen, kleine talen, lytse talen. Dizze woorden werden bruukt om t woord dialect niet te hanteren. 

Der warren gedichten ien West-Fries (ien Holland), Noord-Fries (Noord-Duutslaand), n Occitoans gedicht uut Frankriek, Yorkshire gedicht. t Was schier om zo nije contacten op te doen. 

Mien gedicht was Tekens (fragment hierboven). 

 

Bijeenkomst was ien de grode kerk ien Jabik. Wat n grote kerk, docht ik, ofwel ien t Bildsters Groate Kerk. 

n Oekraiense soproan zong de sterren van e hemel. 

Der was volop poëzie. En toen kwammen weer de Fryske dûnsers ien klederdracht. n Mooie dag om veul minsen te spreken. 

Kapper met ienternationoale iensteek ien Stad

Kiek ns aan. "Kapper zunder oafsproak". Schier om t Grunnegs met te nemmen ien hule rieg aan toalen. 

Veur echte Mannen. Ze worden aansproken ien t Engels, Nederlands, Japans of is t Chinees, misschien Aroabisch of Hindi. 

Ien t Duuts stijt der: Ohne Absprache ... k Wiet niet of de docent Duuts mij vroeger dit woord leerd het. Volgens mij was et Verabredung. 

Nou goed, bedoeleng is dudelek, veur de meesten.

Expressionalisme met moate

Dit schilderij beheurt tot de stromeng van Expressionalisme. t Is n mooi schilderij, vien ik. 

Schilder is Piet van Wijngaerdt (1873-1864). t Hangt ien t museum van Alkmoar. Doar was k nog noeit west, mor t was de muite weerd. 

t Bizundere van dizze schilder is dat er Expressionalisme aanhong, mor dat er veur "Expressionalisme met moate" was. Zuks wat he'k nog noeit lezen. Mor k docht drekst: "Dat is n goed idee". Dizze kunstvörm met moate sprekt me wel aan. 

Bekend en toch aargenswoar aans - West-Frieslaand

 

West-Frieslaand. Wat noamen uut de streek aangijt, woan je je sums thuus as je uut t Westerkertier of elders uut Grunnengen kommen. Ien Gruupskerk wer t bejoardentehuus De Wierde bouwd ien 1969. t Is òfbroken; t nije gebaauw hiet de Nije Wierde.

Ien t Westerkwartier hemmen we Noordhörn, Zuudhörn, Körnhörn, en de Hörn. Kiek dat hemmen ze ok ien West-Frieslaand. 

En as je dan ien Alkmaar/Alkmoar bennen - en dat heurt niet bij West-Frieslaand, as ik niet mis ben - dan zien je doar n stroat Hout-til. Kiek en bij ons bennen doar plakken as Eemtil (Enumatil en Briltil).

Ze zeggen dat West-Frieslaand bij Vrieslaand heurd het, mor de woorden lieken meer op t Westerkertiers / West-Grunnegs. Ien Vrieslaand proaten ze noeit over wierde, mor over terp. 

Vogels ien t verkeer

t Is wat met dizze gaanzen. Ze hemmen ien Stad de halve wiek iennommen. Verkeersregels kennen ze nog niet zo goed.

 Dat sums moeten minsen mor even wachten.

Noajoar - tied veur paddestoelen

Òfbeeldeng uut de Streekkraant

Noajoar is de tied van haarfst, van oogsten.  Paddestoelen bennen der volop dit noajoar. Veul regen, dat weert op paddestoelen: eekhoorntjesbrood.

Veur t eerst he'k ien Nederlaand paddestoelen eten van Grunneger grond. Met hulp van Oekraiense ienwoners bij ons ien dörp. n Oekraiense man het bij ons thuus t paddestoelenrecept veurkookt, om zo te zeggen. 

Zo hemmen we n nije ervoareng opdoan. 

We hemmen n nij recept opdoan en bennen weer wiezer worden.  t Was lekker.

k Zee tegen mien vraauw dat der wel meer gerechten bennen, die we niet moaken kennen. Misschien nog mor n keer n dörpsbewoner nuigen veur n moaltied. 

t Woord 'haarfst' liekt veul op t Engelse woord 'harvest' - oogsttied.

Grappige is, dat ons woord oogst weer òfkomsteg is van t woord Augustus, de keizer zien noam is bruukt veur de zummermoand dat der ok oogst wer. Hoe grappig en/of iengewikkeld wil je t hemmen?  

Brugje over t Nijkerkerdiep

t Nijkerkerdiep het weineg noam en dat huft ok niet beslist.

Oeit hiette t diep Casper de Roblesdiep - veurloper van t Hoendiep en van t Van Starkenborghkenoal. 

We proaten dan over de Spoanse tied. Dat het west. 

Dit brugje is op t Foan. Veur de oardegheid he'k de wereld even van aandere kaant bekeken en ben k t laand ien stapt. 

Dizze òfbeeldeng is zunder tegenlicht. Rechts zien je n damhek met poalen. Der stijt n jonge kestanjeboom links van t hek. Schanegenog bennen twee grode kestanjebomen vot. De dampoalen bestonden oeit (tien joar terug) uut twee grode kestanjebomen. Poalen veur t hek werden drekst uut de levendege noatuur leverd. Dat von k slim mooi.

Wat dat aangijt, zol men der wel weer tweede boom noast planten kennen.

 

Erk met gebrek

Wat dut dit beestje ien baarm? Dat vroeg k me òf. Dit beeld von k wat vremd.

Woarom zol n eend langs de weg ien t gras zitten. t Was mooi weer, mor t was toch veule beder om wat voer te vienden ien t ruut van e sloot? Wat torren en tiekjes zoeken. 

Toen er votvloog, zag k et. 

k Liep deur mor even loater ston de eend n endje verderop op e weg. Doar was de erk weer. Zunder snoavel. 

Meandermagazine 30 jaar - Citeren

Meander Magazine, online poëzietijdschrift heeft een boekje uitgegeven met mijn Onder Ogen. 

Tiedschrift veur online poëzie bestijt 30 joar. k Heb n column schreven over citoaten en aanhoalen. Dizkeer vedder ien t Nederlands. 

Meander Magazine - poëzie tijdschrift bestaat 30 jaar. Van mij is het stukje Onder Ogen gepubliceerd, over citeren. Inspiratie heb ik opgedaan bij Nederlandse sprekers die in hun presentatie vaak zichzelf aanhalen en bijvoorbeeld verwijzen naar belangrijk onderzoek dat ze zelf hebben gedaan.

t Kan verkeren. De tekst hieronder.

   

Veur de Bokkediek - Gruupskerk

De voetbalverenigeng van Gruupskerk mos uutkieken noar n nij veld. En dat is der kommen. 

t Nije veld 3 het bizundere noam kregen. Veur de Bokkediek. 

t Olle veld mos wieken veur aanleg van t nije schoelgebaauw van t Lauwers College. 

Kiek ok mor even op webstek van VV Gruupskerk: Nij veld Veur de bokkediek.

Bokkediek verwiest noar t olle diekje dat vanòf Jonkersloan ien n boog noar t sportgebaauw lopt. Doar harren minsen vroeger heur geit an tuur. Die leverde daogs n poar kan melk doags as welkome aanvulleng op t schoamele loon.  

t Gymnastiekgebaauw is oeit aanleit ènne van e joaren zestig midden ien e laanderijen. Veur gymnastiekles liepen kiender ien groepen de Bokkediek òf noar t nije gebaauw. Da's aal weer lang leden. Loater ien e joaren negenteg mos gymnastiekgebaauw uutbreid worden en kreeg et nije sportgebaauw de noam Bokkediek. 

 

De noam van de bokkediek is wel bizunder. Tegenswoordeg denkt zowat elkneen bij t woord bok aan mannetjesgeit. Vrouwtjesgeit wordt geit of sik noemd. Mor vroeger was dat aans. t Woord bok werd bruukt veur vrouwtjesgeit. Veur de manneleke geit wer bokram bruukt. 

De uutdrukkeng "Hij het me bij de bok doan" betekent letterlek dus: Hij heeft bij mij de geit gedaan. 

Dat holdt ien dat een dij bedrogen of besodemieterd het; oftewel wat neutroaler formuleerd: Een het dij noadeleg behandeld.   

Veur de noam van t sportveld 3 Veur de Bokkediek moakt et niet veul uut. 

Paddestoelen op t Ballerveld

 Haarfst is aal weer n zetje hin. Op t Ballerveld stonden paddestoelen.

Paddestoelen overal. Mor of ze eetboar bennen. Wel zel t zeggen? 

Dizze pad was op zoek noar ja wat eiglieks?  t Beest hipte troag deur t zaand. 

Dizze rups ging niet veul harder. 

Dizze klokjes warren met nkander aan e proat ien haarfstzuntje. k Wol ze niet storen, dat k bleef wat op òfstaand stoan. Mor me dunkt dat de linker het t grootste woord. 
 

 

 

 

t Meertenust

 t Meertenust. Wel ien Kollumerlaand kent t Meertenust niet; en derbuten?

Foto: Willem Kloppenburg - Boerum.

Tussen lutje dörpen en buurtschappen Boerum (Burum), Warfstermeuln, Pieterziel, De Leegte, leit t buurtschap Halfweg. En doar is n voetbalverenigeng VV De Lauwers met de mooie noam veur t sportcomplex: t Meertenust. 

Overal kommen speulers vot. Ok nog van Muntjeziel, Lauwersziel, Visvliet, Krabburen, de Kolk en de Kegen.

Met zoveul noamen ken je denken dat et doar knap drok is, mor dat valt weer wat toe. 

Schanegenog is t bret vot. Wel wiet is et n keer del kommen. t Bret het n plak kregen ien de sportkantine. Aldus de veurzitter van de voetbalclub, en die zel t wieten.

t Meertenust verwiest noar de meert, ien t Nederlaands de bunzing. 

Ien t Grunnegs zeker ien t Westerkertiers (West-Grunnegs) meert. Elders ien Grunnengen heur je ok wel bunsel. Ien t Frysk is mut. 

Warfstermeulen leit ien Vrieslaand, mor doar proaten ze Kollumers/Westerkertiers. Streektoalen goan zo ien mekoar over. 

Met dank aan Willem Kloppenburg (Boerum) veur de foto van t Meertenust. 
 

Gedicht Uutzicht op e tuun

n Gedicht met beeld: Uutzicht op e tuun. 

 

De potloodtekeneng is van mien dochter Ada Oostenbrink. 

t Gedicht stijt ien de bundel Zolt en Stof (Vliedorp Houwerziel 2017) 

Nije kleuren ien t laand - Facelia - Bijenstuut

Nije kleuren op t Grunnegerlaand: Phacelia - bijenstuut. (Letien: Phacelia tanacetifolia)

Dit veld trof k aan tussen Wehe Den Hoorn en Waarfhuzen.  

Ien t Nederlands wordt et bijenbrood noemd. Iemstuut of bijenstuut (stoet) op zien Grunnegs. Bloemen bennen peersachteg, pimpelpeers. Iensecten bennen der verzot op. 

Bijenstuut wordt deur akkerbouwers bruukt as zogenoamde groenbemester. Noa de oogst ien juli ken bijenstuut op stoppellaand ienzaaid worden. Dan is t gewas kloar veur de blui ien september.

Plant komt van oorsprong uut California. Nou ken je t ok verwilderd aantrevven. 

Oaltoek

Dizze foto geft n bizunder veurwerp weer: d'oaltoek. 

k Har n huul gesprek met de viender van t veurwerp. Hij was der slim wies met. 

Dizze oaltoek is vonden ien t Schipborger diepje, of Zeegser loopke, Anderense diep of wat niet meer. Drenthen proaten eiglieks noeit van Drentsche Oa. As t diepke ien Grunnen aankomt, krigt et de noam Drentsche Oa. 

Oaltoeken werden bruukt om oalen (paling, aal) te vangen. Voak wer n top stro goed vastbonden met vleesòfval ien t wotter gooid. Dan was et n nacht wachten en kwammen oalen derop òf. 

As de top stro uut t wotter trokken, kwammen d'oalen met. Toch wol zo nou en dan der nog wel een ontkommen. Gien nood. Met d'oaltoek kon je d'oal as nog snappen.  

Toek het meer betekenissen: Even wat ienformoatie uut K. ter Laan zien woordenboek. 

1. Vörk om oalen met te vangen. n Aander old woord is elger.

2. n Toek wicht is n loos, listeg wicht. Toeke vent, bijdehante vent.

3. Toek op sinten, begereg noar geld. Verzot op wezen, hiet op wezen.  

4. Toek is ok n tak met bladden. Dus as je n tak met bladden van e boom roppen, hemmen je n toek te pakken. n Toekje ken takje wezen van 30 cm mor toek is ok n dikke tak van n poar meter. 

 

 

Over onvoltooid verleden tied en voltooid tegenwoordege tied ien t Nederlands as film en dia

Een nieuwe blog op Meandermagazine. De columns op Meandermagazine verschijnen in het Nederlands.

Over het gebruik van de onvoltooide verleden tijd en de voltooid tegenwoordige tijd in de Nederlandse taal en in het Duits en Engels. 

Foto van: website Meandermagazine.

Een nije column op Meandermagazine. Dizze colums bennen ien t Nederlands. t Onderwerp gijt over Nederlaandse toal en Engels en Duuts. Misschien wel oardeg om te lezen. 

Veur de column: kiek mor even: Column over de tieden van toal ien t Nederlaands en aandere toalen.

Tied om te verploatsen

n Nije rups vonden. Nog noeit eerder zien. Haartstikke zeldzoam denk je dan. 

Dat is n woanbeeld. t Is huul gewone rups. Let op, de rups beweegt linkerkaant uut en het n piel op t uutenne op zien rug. 

Noam van de rups is: Lindepijlstaart (NL). Lindeboompielstat op zien Grunnegs zellen we mor denken (Letien: Mimas tiliae). 

Zo ken je elke dag nije dingen zien onder de meest gewone zoaken. 

Wel meer wieten wil, beveurbeld hoe de vlinder der uutzigt, kiek even op webstek van Vlinderstichteng: Lindeboompielstat Vlinderstichting.

Nou he'k aargenswoar lezen dat de Letiense term Mimas verwiest noar de reuzen ien de Griekse klassiekers. Dizze reuzen bonden de stried aan met de goden. Om n lang verhoal kort te moaken: t Liep niet goed òf - veur Mimas, dan.